SƠ LƯỢC VỀ NGUYÊN QUÁN, HỆ VÀ PHÒNG CỦA NGUYỄN PHƯỚC TỘC
Lần về Huế vừa qua, theo một số đề nghị của bà con nội ngoại và thân hữu Phòng Anh Duệ, trong đó có ý muốn tìm hiểu của lớp trẻ, nay xin giới thiệu sơ lược về các Hệ và Phòng thuộc dòng họ Nguyễn Phước, nhằm góp phần giải thích yêu cầu rất đáng trân trọng này.
* NGUYÊN QUÁN:
Họ NGUYỄN PHƯỚC nguyên quán ở làng Gia Miêu Ngoại Trang, tổng Thượng Bạn, huyện Tống Sơn, phủ Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa (Đến Triều vua Gia Long 1803, chữ Gia Miêu Ngoại Trang đổi thành Quý Hương, và Tống Sơn đổi thành Quý Huyện).
* NGUỒN GỐC HỌ KÉP NGUYỄN PHƯỚC ( 阮 福 )
Ngày trước, Triều Nguyễn nguyên là họ NGUYỄN VĂN ( 阮文 ). Theo sử sách thì ngài Trừng Quốc Công, thân sinh Ngài Nguyễn Kim húy là Nguyễn Văn Lưu.
Đến đời Chúa Nguyễn Hoàng, khi Hậu của Chúa mang thai, thì nằm mộng thấy Thần nhân cho một tờ giấy viết nhiều chữ Phước. Ban đầu Hậu định lấy chữ Phước đặt tên cho con, nhưng sau nghĩ lại nếu làm vậy thì chỉ được một người được hưởng phước, nên quyết định lấy làm chữ lót để tất cả con cháu đều được hưởng phước lành muôn đời, nên đặt tên con là Nguyễn Phước Nguyên 阮 福 源. Họ Nguyễn Phước (Phúc) có từ đời này trở đi (*)
* HỆ TIỀN BIÊN, HỆ CHÁNH BIÊN & PHÒNG:
NGUYỄN PHƯỚC TỘC kể từ thời Triệu Tổ Tĩnh Hoàng Đế NGUYỄN KIM trở về sau gồm 9 Hệ Tiền biên và 6 Hệ Chánh biên. Trong đó Hệ Tiền biên là con cháu của các Chúa Nguyễn, Hệ Chánh biên là con cháu của các Vua Nguyễn.
Những vị Hoàng tử nối ngôi Chúa hay nối ngôi Vua mở ra một Hệ mới. Các Hoàng tử còn lại đứng đầu một Phòng, trong đó có các Hệ và Phòng vô tự. Có 9 Hệ Tiền biên và 6 Hệ Chánh biên. Tổng cộng có 130 Phòng, trải qua các đời như sau:
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 1:
Hệ nhất Tiền biên do con cháu của Đức Triệu Tổ Tĩnh Hoàng Đế NGUYỄN KIM hợp thành. Hệ nhất có 1 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 2:
Hệ 2 Tiền biên do con cháu của Đức Thái Tổ Gia Dụ Hoàng Đế NGUYỄN HOÀNG (Chúa Tiên) hợp thành. Hệ 2 Tiền biên có 2 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 3:
Hệ 3 Tiền biên do con cháu của Đức Hy Tông Hiếu Văn Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC NGUYÊN (Chúa Sãi) hợp thành. Hệ 3 Tiền biên có 2 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 4:
Hệ 4 Tiền biên do con cháu của Đức Thần Tông Hiếu Chiêu Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC LAN (Chúa Thượng) hợp thành. Hệ 4 Tiền biên không có Phòng, vì 2 vị Hoàng tử còn lại đều mất sớm.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 5:
Hệ 5 Tiền biên do con cháu của Đức Thái Tông Hiếu Triết Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC TẦN (Chúa Hiền) hợp thành. Hệ 5 Tiền biên có 3 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 6:
Hệ 6 Tiền biên do con cháu của Đức Anh Tông Hiếu Nghĩa Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC THÁI (Chúa Nghĩa) hợp thành. Hệ 6 Tiền biên không có Phòng, vì ngoài chúa NGUYỄN PHƯỚC CHU ra, các Hoàng Tử khác đều không có con.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 7:
Hệ 7 Tiền biên do con cháu của Đức Hiển Tông Hiếu Minh Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC CHU (Chúa Quốc) hợp thành. Hệ 7 Tiền biên có 27 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 8:
Hệ 8 Tiền biên do con cháu của Đức Túc Tông Hiếu Ninh Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC THỤ (Chúa Ninh) hợp thành. Hệ 8 Tiền biên có 2 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 9:
Hệ 9 Tiền biên do con cháu của Đức Thế Tông Hiếu Vũ Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC KHOÁT (Chúa Võ) hợp thành. Hệ 9 Tiền biên có 7 Phòng.
ĐỜI THỨ 10:
Đức Duệ Tông Hiếu Định Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC THUẦN chỉ có một bà chúa nên không mở ra hệ mới.
Đức Hưng Tổ Hiếu Khương Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC LUÂN, Đức Hoàng Thúc Phước Long Công NGUYỄN PHƯỚC THĂNG và tương đương thuộc đời thứ 10.
HỆ CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 11:
Hệ nhất Chánh biên do con cháu của Đức Thế Tổ Cao Hoàng Đế Gia Long NGUYỄN PHƯỚC ÁNH hợp thành. Hệ 1 Chánh biên có 9 Phòng.
HỆ CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 12:
Hệ 2 Chánh biên do con cháu của Vua Minh Mạng Thánh Tổ Nhân Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC ĐẢM hợp thành. Hệ 2 Chánh biên có 56 Phòng.
Đức ANH DUỆ HOÀNG THÁI TỬ cùng các em thuộc đời thứ 12.
HỆ CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 13:
Hệ 3 Chánh biên do con cháu của Vua Thiệu Trị Hiến Tổ Chương Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC MIÊN TÔNG hợp thành. Hệ 3 Chánh biên có 15 Phòng.
Đức Ứng Hòa Công NGUYỄN PHƯỚC MỸ ĐƯỜNG thuộc đời thứ 13.
HỆ CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 14:
Hệ 4 Chánh biên do con cháu các con nuôi của Đức Dực Tông Anh Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC HỒNG NHẬM hợp thành. Hệ 4 Chánh biên có 4 Phòng.
Đức Cảm Hóa Quận Công NGUYỄN PHUỚC LỆ CHUNG Phòng Anh Duệ, vua Hiệp Hòa NGUYỄN PHƯỚC HỒNG DẬT thuộc đời thứ 14.
HỆ CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 15:
Hệ 5 Chánh biên không có Phòng, vì Vua Kiến Phước Giản Tông Nghị Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC ƯNG ĐĂNG vô tự.
Các Ngài hàng ANH Phòng Anh Duệ: NGUYỄN PHUỚC ANH VỊNH, NGUYỄN PHUỚC ANH DĨ, NGUYỄN PHUỚC ANH NHU, NGUYỄN PHUỚC ANH NGHI, Vua Dục Đức NGUYỄN PHƯỚC ƯNG CHÂN, Vua Hàm Nghi NGUYỄN PHƯỚC ƯNG LỊCH đều thuộc đời thứ 15.
HỆ CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 16:
Hệ 6 Chánh biên do con cháu của Đức Đồng Khánh Cảnh Tông Thuần Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC ƯNG BIỆN hợp thành. Hệ 6 Chánh biên có 1 Phòng.
Các Ngài hàng CƯỜNG Phòng Anh Duệ, vua Thành Thái NGUYỄN PHƯỚC BỬU LÂN, Vua Khải Định NGUYỄN PHƯỚC BỬU ĐẢO đều thuộc đời thứ 16.
ĐỜI THỨ 17:
Các Cụ hàng TRÁNG Phòng Anh Duệ, vua Duy Tân NGUYỄN PHƯỚC VĨNH SAN, Vua Bảo Đại NGUYỄN PHƯỚC VĨNH THỤY đều thuộc đời thứ 17.
ĐỜI THỨ 18:
Các ông hàng LIÊN Phòng Anh Duệ, hàng BẢO Hệ 2; Hệ 3…Chánh biên, hàng TRỌNG Phòng Diên Khánh Vương và tương đương thuộc đời thứ 18.
Ghi Chú:
(*) Mời bà con tham khảo bài viết về Chúa Sãi và sách HOÀNG TỘC LƯỢC BIÊN được vua Bảo đại phê chuẩn năm 1943 ở 2 link dưới:
https://phonganhdue.info/?p=3569
https://phonganhdue.info/?p=864
Hình:
NGUYỄN PHƯỚC TỘC - ĐỆ NHẤT CHÁNH HỆ
Bảng này ghi chép húy danh, thụy hiệu, tước hiệu, ngày sinh, ngày mất (dương lịch & âm lịch, có thể suy ra ngày Húy kỵ) của Hoàng Hậu, Phi, Tần, Hoàng Tử & Công Chúa của Đức Thế Tổ, cùng các bài Đế hệ thi, Phiên hệ thi song ngữ Việt - Hán.
Quoc Lien
* NGUYÊN QUÁN:
Họ NGUYỄN PHƯỚC nguyên quán ở làng Gia Miêu Ngoại Trang, tổng Thượng Bạn, huyện Tống Sơn, phủ Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa (Đến Triều vua Gia Long 1803, chữ Gia Miêu Ngoại Trang đổi thành Quý Hương, và Tống Sơn đổi thành Quý Huyện).
* NGUỒN GỐC HỌ KÉP NGUYỄN PHƯỚC ( 阮 福 )
Ngày trước, Triều Nguyễn nguyên là họ NGUYỄN VĂN ( 阮文 ). Theo sử sách thì ngài Trừng Quốc Công, thân sinh Ngài Nguyễn Kim húy là Nguyễn Văn Lưu.
Đến đời Chúa Nguyễn Hoàng, khi Hậu của Chúa mang thai, thì nằm mộng thấy Thần nhân cho một tờ giấy viết nhiều chữ Phước. Ban đầu Hậu định lấy chữ Phước đặt tên cho con, nhưng sau nghĩ lại nếu làm vậy thì chỉ được một người được hưởng phước, nên quyết định lấy làm chữ lót để tất cả con cháu đều được hưởng phước lành muôn đời, nên đặt tên con là Nguyễn Phước Nguyên 阮 福 源. Họ Nguyễn Phước (Phúc) có từ đời này trở đi (*)
* HỆ TIỀN BIÊN, HỆ CHÁNH BIÊN & PHÒNG:
NGUYỄN PHƯỚC TỘC kể từ thời Triệu Tổ Tĩnh Hoàng Đế NGUYỄN KIM trở về sau gồm 9 Hệ Tiền biên và 6 Hệ Chánh biên. Trong đó Hệ Tiền biên là con cháu của các Chúa Nguyễn, Hệ Chánh biên là con cháu của các Vua Nguyễn.
Những vị Hoàng tử nối ngôi Chúa hay nối ngôi Vua mở ra một Hệ mới. Các Hoàng tử còn lại đứng đầu một Phòng, trong đó có các Hệ và Phòng vô tự. Có 9 Hệ Tiền biên và 6 Hệ Chánh biên. Tổng cộng có 130 Phòng, trải qua các đời như sau:
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 1:Hệ nhất Tiền biên do con cháu của Đức Triệu Tổ Tĩnh Hoàng Đế NGUYỄN KIM hợp thành. Hệ nhất có 1 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 2:Hệ 2 Tiền biên do con cháu của Đức Thái Tổ Gia Dụ Hoàng Đế NGUYỄN HOÀNG (Chúa Tiên) hợp thành. Hệ 2 Tiền biên có 2 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 3:Hệ 3 Tiền biên do con cháu của Đức Hy Tông Hiếu Văn Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC NGUYÊN (Chúa Sãi) hợp thành. Hệ 3 Tiền biên có 2 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 4:Hệ 4 Tiền biên do con cháu của Đức Thần Tông Hiếu Chiêu Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC LAN (Chúa Thượng) hợp thành. Hệ 4 Tiền biên không có Phòng, vì 2 vị Hoàng tử còn lại đều mất sớm.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 5:Hệ 5 Tiền biên do con cháu của Đức Thái Tông Hiếu Triết Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC TẦN (Chúa Hiền) hợp thành. Hệ 5 Tiền biên có 3 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 6:Hệ 6 Tiền biên do con cháu của Đức Anh Tông Hiếu Nghĩa Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC THÁI (Chúa Nghĩa) hợp thành. Hệ 6 Tiền biên không có Phòng, vì ngoài chúa NGUYỄN PHƯỚC CHU ra, các Hoàng Tử khác đều không có con.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 7:Hệ 7 Tiền biên do con cháu của Đức Hiển Tông Hiếu Minh Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC CHU (Chúa Quốc) hợp thành. Hệ 7 Tiền biên có 27 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 8:Hệ 8 Tiền biên do con cháu của Đức Túc Tông Hiếu Ninh Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC THỤ (Chúa Ninh) hợp thành. Hệ 8 Tiền biên có 2 Phòng.
HỆ
TIỀN BIÊN - ĐỜI THỨ 9:Hệ 9 Tiền biên do con cháu của Đức Thế Tông Hiếu Vũ Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC KHOÁT (Chúa Võ) hợp thành. Hệ 9 Tiền biên có 7 Phòng.
ĐỜI THỨ 10:Đức Duệ Tông Hiếu Định Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC THUẦN chỉ có một bà chúa nên không mở ra hệ mới.
Đức Hưng Tổ Hiếu Khương Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC LUÂN, Đức Hoàng Thúc Phước Long Công NGUYỄN PHƯỚC THĂNG và tương đương thuộc đời thứ 10.
HỆ
CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 11:Hệ nhất Chánh biên do con cháu của Đức Thế Tổ Cao Hoàng Đế Gia Long NGUYỄN PHƯỚC ÁNH hợp thành. Hệ 1 Chánh biên có 9 Phòng.
HỆ
CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 12:Hệ 2 Chánh biên do con cháu của Vua Minh Mạng Thánh Tổ Nhân Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC ĐẢM hợp thành. Hệ 2 Chánh biên có 56 Phòng.
Đức ANH DUỆ HOÀNG THÁI TỬ cùng các em thuộc đời thứ 12.
HỆ
CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 13:Hệ 3 Chánh biên do con cháu của Vua Thiệu Trị Hiến Tổ Chương Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC MIÊN TÔNG hợp thành. Hệ 3 Chánh biên có 15 Phòng.
Đức Ứng Hòa Công NGUYỄN PHƯỚC MỸ ĐƯỜNG thuộc đời thứ 13.
HỆ
CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 14:Hệ 4 Chánh biên do con cháu các con nuôi của Đức Dực Tông Anh Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC HỒNG NHẬM hợp thành. Hệ 4 Chánh biên có 4 Phòng.
Đức Cảm Hóa Quận Công NGUYỄN PHUỚC LỆ CHUNG Phòng Anh Duệ, vua Hiệp Hòa NGUYỄN PHƯỚC HỒNG DẬT thuộc đời thứ 14.
HỆ
CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 15:Hệ 5 Chánh biên không có Phòng, vì Vua Kiến Phước Giản Tông Nghị Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC ƯNG ĐĂNG vô tự.
Các Ngài hàng ANH Phòng Anh Duệ: NGUYỄN PHUỚC ANH VỊNH, NGUYỄN PHUỚC ANH DĨ, NGUYỄN PHUỚC ANH NHU, NGUYỄN PHUỚC ANH NGHI, Vua Dục Đức NGUYỄN PHƯỚC ƯNG CHÂN, Vua Hàm Nghi NGUYỄN PHƯỚC ƯNG LỊCH đều thuộc đời thứ 15.
HỆ
CHÁNH BIÊN - ĐỜI THỨ 16:Hệ 6 Chánh biên do con cháu của Đức Đồng Khánh Cảnh Tông Thuần Hoàng Đế NGUYỄN PHƯỚC ƯNG BIỆN hợp thành. Hệ 6 Chánh biên có 1 Phòng.
Các Ngài hàng CƯỜNG Phòng Anh Duệ, vua Thành Thái NGUYỄN PHƯỚC BỬU LÂN, Vua Khải Định NGUYỄN PHƯỚC BỬU ĐẢO đều thuộc đời thứ 16.
ĐỜI THỨ 17:Các Cụ hàng TRÁNG Phòng Anh Duệ, vua Duy Tân NGUYỄN PHƯỚC VĨNH SAN, Vua Bảo Đại NGUYỄN PHƯỚC VĨNH THỤY đều thuộc đời thứ 17.
ĐỜI THỨ 18:Các ông hàng LIÊN Phòng Anh Duệ, hàng BẢO Hệ 2; Hệ 3…Chánh biên, hàng TRỌNG Phòng Diên Khánh Vương và tương đương thuộc đời thứ 18.
Ghi Chú:
(*) Mời bà con tham khảo bài viết về Chúa Sãi và sách HOÀNG TỘC LƯỢC BIÊN được vua Bảo đại phê chuẩn năm 1943 ở 2 link dưới:
https://phonganhdue.info/?p=3569
https://phonganhdue.info/?p=864
Hình:
NGUYỄN PHƯỚC TỘC - ĐỆ NHẤT CHÁNH HỆ
Bảng này ghi chép húy danh, thụy hiệu, tước hiệu, ngày sinh, ngày mất (dương lịch & âm lịch, có thể suy ra ngày Húy kỵ) của Hoàng Hậu, Phi, Tần, Hoàng Tử & Công Chúa của Đức Thế Tổ, cùng các bài Đế hệ thi, Phiên hệ thi song ngữ Việt - Hán.
Quoc Lien